اسکان مجدد
کیفیت زندگی
کیفیت زندگی روستاهای آسیب دیده
روستاهای آسیب دیده از سوانح طبیعی
تاثیر اسکان مجدد بر کیفیت زندگی روستاهای آسیب دیده از سوانح طبیعی
تاثیر اسکان مجدد بر کیفیت زندگی روستاهای آسیب دیده از سوانح طبیعی
(مطالعه موردی: شهرك زنجیران و شهرك ایثار – استان فارس)
چکیده
هدف کلی اسکان مجدد ایجاد زمینه مناسب جابجایی روستاها از پهنه‌های پرخطر و آسیب پذیر به منظور بهبود وضعیت معیشت و رفاه ساکنین در ابعاد مختلف زندگی است. به منظور بهبود کیفیت زندگی روستایی، توجه به ابعاد و اثرات طرحهای اسکان مجدد به عنوان هدف اساسی جوامع روستایی ضروری می باشد. در ایران در طی دو دهه گذشته طرحهای اسکان مجدد به شکل جابجایی، ادغام و تجمیع روستاها بیشتر در بازسازی مناطق جنگ زده، نواحی آسیب دیده از زلزله، سیل، رانش زمین و در طرحهای احداث سدهای مخزنی اجرا شده است.
مطالعه حاضر با هدف تاثیر اسکان مجدد بر کیفیت زندگی و تبیین عوامل مؤثر بر آن در روستاهای اسکان مجدد یافته در استان فارس (شهرک های ایثار و زنجیران) انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که میزان رضایت از زندگی در طیف لیکرت 6 مقیاسی برابر 3.601 بوده و بیشترین و کمترین میزان رضایت مربوط به قلمروهای زیرساخت ها و اشتغال و درآمد است.
علاوه بر این، نتایج حاصل از تحلیل عاملی در ابعاد 9 گانه برای کیفیت زندگی در ناحیه مورد مطالعه شناسایی شد که شش عامل توسعه کالبدی، خدمات رفاهی، کیفیت مسکن، روابط با شهرها و روستاهای مجاور، وضعیت بهداشت و بهزیستی مجموعاً 71.2 واریانس کیفیت زندگی را تبیین می کنند. با توجه به اهمیت كیفیت زندگی در توسعه و بهزیستی اجتماعات انسانی، لازم است در طرحهای اسکان مجدد علاوه بر مکانیابی بهینه روستایی، اثرات و پیامدهای آن بر وضعیت کیفیت زندگی روستائیان مورد توجه ویژه قرار گیرد، تا ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف این طرحها، بهبود وضعیت رفاه ساکنین از جنبه های مختلف ارتقا یابد.
واژگان کلیدی:
اسکان مجدد
کیفیت زندگی
فارس
ایثار
زنجیران
مقدمه
تغییر مكان استقرار برخی از روستاهای كشور بر اثر وقوع سوانح طبیعی و یا اجرای پروژه‌های اقتصادی و بعضاً برخی مسائل طبیعی، اجتماعی- سیاسی اجتناب ناپذیر می‌گردد. دارایی و مایملک روستاییان عمدتاً شامل کلیه عواملی است که در فرآیند فعالیت های تولیدی آنان نقش دارند. زمین های زراعی، اراضی غیرزراعی واقع در مناطق کشاورزی، مسکونی، تجاری و صنعتی، ساختمان و ابنیه اعم از مسکونی، تجاری و صنعتی- تولیدی (مانند کارگاهها، گاوداری ها، مرغداری ها، اصطبل و جز آن)، ماشین آلات کشاورزی، بناها و طرحهای عمرانی، محصولات زراعی و باغی، انبارها و سیلوها و محصولات موجود در آنها از آن جمله اند. روستاییان با انواع گوناگونی از مخاطرات که محیط روستا را تهدید می کنند، روبرو هستند.
مكانیابی و جابجایی روستا بدون مطالعه تبعات مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، محیطی و كالبدی را در پی خواهد داشت که این مداخلات می تواند زمینه ساز ناپایداری محیط روستایی شده و آنرا دچار آشفتگی سازد. این شرایط باعث می شود تا ارزش های اقتصادی، طبیعی و کالبدی سرزمین همچنین زیبایی طبیعی، روح و هویت مکان روند فرساینده را تجربه کنند.
هدف کلی اسکان مجدد روستایی، ایجاد زمینه مناسب برای استقرار روستاهای واقع در پهنه‌های پرخطر و روستاهایی است كه بنا به دلایل مختلف جابجایی آنها ضروری می‌باشد، به طوریکه وضعیت معیشتی و رفاه ساکنین از جنبه های مختلف پس از جابجایی و گذشت فاصله زمانی از آن بهبود یابد؛ لذا بر این اساس ضروری است اسکان مجدد و مكانیابی بهینه مکان استقرار روستاها بر مبنای روشهای مناسب و منطبق با ویژگیهای محیطی صورت پذیرد.
جابجایی انسان معمولا با نگرانی، افزایش هزینه ها و تاخیر در اقدامات همراه است. در عین حال جابجایی غیر قابل اجتناب می تواند فرصتی برای توسعه باشد. در جابجایی بهتر است افراد ذینفع و تحت تاثیر در برنامه ها شرکت داده شوند و سهیم باشند. این ارتباط نزدیک باعث می شود راحتتر بتوان بر مشکلات غلبه کرد. صرف زمان و تلاش بیشتر در این مرحله باعث کاهش بسیاری از مسائل آتی خواهد شد. جابجایی مکانی جمعیت پدیده ای صرفاً فیزیکی نیست و ماهیت سازمان اقتصادی و اجتماعی به ویژه در محیط های روستایی با محیط طبیعی کنش دوسویه دارد. با در نظر گرفتن ارتباط نزدیک جوامع روستایی با محیط طبیعی و این موضوع که بخش عمده ای از روستاها با تاثیر از عوامل طبیعی مانند رودخانه، چشمه، کوهستان و … شکل گرفته اند،
جابجایی مکانی و انتقال آنان به مکان دیگر بی گمان باعث گسسته شدن پیوندهای اجتماعی، اقتصادی، طبیعی آنان با طبیعت گردید و مسائلی را درباره سازگاری ساکنان با محیط جدیدی مطرح می سازد. همچنین طرحهایی تحت عنوان"تجمیع روستایی" در سطح کشور اجرا گردیده که مهمترین اهداف آن ایجاد شهرکها و تجمیع روستاهای پراکنده و کم جمعیت به منظور سهولت ارائه خدمات، گسترش فعالیتهای مولد، تامین رفاه اهالی و کاهش مهاجرتهای بی رویه روستایی است(افراخته،1375: 88).
فهرست مطالب
چکیده 3
واژگان کلیدی 4
مقدمه 7
سنجش کیفیت زندگی 9
اسکان مجدد 11
تجمیع و ادغام: 12
درجاسازی: 12
جابجایی و انتقال(اسکان مجدد) 13
تجارب جهانی اسکان مجدد 15
اسکان مجدد در ایران 17
ت.1- مدل مفهومی تحقیق 18
روش تحقیق 19
ج.1- شاخص های کیفیت زندگی 20
نواحی مورد مطالعه 22
رضایت از قلمروهای مختلف زندگی 25
ابعاد کیفیت زندگی 27
عوامل موثر بر کیفیت زندگی 28
ج.5- پیش بینی کننده های کیفیت ذهنی زندگی در ناحیه مورد مطالعه 33
بحث و نتیجه گیری 34
منابع مورد استفاده: 37
